Psych& en Religie (dutch)

Psychologie en Religie. 

Al sinds lange tijd is er een gemeenschappelijke interesse in deze twee. Ze lopen door elkaar, staan soms lijnrecht tegenover elkaar, om vervolgens elkaar toch op veel vlakken te vinden. 

Vakgebieden genaamd godsdienstpsychologie of transpersoonlijke psychologie, zijn hier ondermeer het resultaat van. Onder andere Carl G. Jung, Sigmund Freud en Abraham Maslow waren actief bezig met deze combinatie van psychologie en religie. Kunnen we wat leren uit de verschillende religies als het gaat om onze psyche? 

Laten we een duik in de diepte van de psychologie bij verschillende religies nemen.

Wat is religie?: 

       Elke godsdienst is een religie, maar niet elke religie is een godsdienst. Je kan religieus zijn zonder godsdienst of geloof, maar je kan niet geloven zonder een religie. Religie is de vorm waardoor een geloof uiting krijgt.

Religie komt van het Latijnse woord 'religio' en bekend zoiets als verbinding (weder-binden/opnieuw verbinden). Een eenduidige definitie is tot op heden niet gevonden.

Waarom?

Omdat dit voor ieder mens persoonlijk verschilt. Zo vond Freud dat religie een manier is om de werkelijkheid te beheersen door middel van het uitvinden van een perfecte wereld. De Duitse theoloog en filosoof Friedrich Schleiermacher definieerde religie als: alle praktijken en geloof gericht op het 'ultieme'. Een meer fenomenologische definitie op religie is dat het een verzameling is van rituelen die verbonden zijn met een spirituele traditie met de focus op het buiten-menselijke. 

Religie heeft ook te maken met spiritualiteit (zie nieuwsbrief juli), maar er kan worden gesteld dat religie verwant is aan 'geloven' en spiritualiteit meer aan het 'voelen' of 'beleven'. Hoogleraar in de psychologie Kenneth Pargament omschreef spiritualiteit als het zoeken naar het heiligen en religie als het proces naar betekenis die verbandhoudend met het heilige. 

Wat religie dus precies in houdt is dus voor iedereen anders. 

Wat is religie voor jou?

Ondanks dat er geen duidelijke definitie kan worden gesteld voor de betekenis van religie is er wel veel geschreven en onderzocht betreft de rituele en tradities binnen religie. Iedere religie kent zijn eigen tradities en rituele, maar vaak zijn deze wel met elkaar verwant. Laten we er een aantal bespreken:

Dankbaarheid:

      Laten we beginnen met 'je zegenen tellen', oftewel dankbaarheid. De Tenach staat vol met voorbeelden, over waarom men dankbaar moet zijn, ook geven rabbijnen (jodendom) nog altijd ter bewustwording de opdracht om alledaagse zegeningen op te schrijven. Ook in de bijbel wordt veel nadruk gelegd op dankbaarheid. Zo stelt de bijbel dat je bijvoorbeeld geen zorgen hoeft te tellen, deze zullen door god worden opgelost, maar wees dankbaar voor alles wat namens god gegeven is. Dankbaarheid staat ook centraal bij het boeddhisme. Boeddha stelde de vraag 'wat zou je anders moeten voelen dan dankbaarheid en vreugde?'. Drie verschillende religies maar alle één en de zelfde betekenis. 

Binnen de psychologie wordt dankbaarheid erkent. Uit onderzoek blijkt namelijk dat doordat je bewust wordt van de positieve dingen in je leven, je meer gaat waarderen wat je al hebt, je vrolijker in het leven komt te staan en beter in je vel komt te zitten. 

Emoties:

      Kijk jij veel in de spiegel? of maak jij veel selfies? Doe dit dan niet als je verdrietig bent! Dit versterkt je emoties. Je emotie wordt als het ware intenser. Een joodse traditie stelt dat je voor een aantal dagen na het overlijden van een dierbare, de spiegel moet afdekken. Zo stellen ze dat de gedachten bij de overledene moet zijn, en niet bij jezelf. In het oude Keltische Ierland worden ook de spiegels afgedekt. Zij geloven dat dan de dode het huis niet kan verlaten via de spiegel zodat ze niet verdwaald kunnen raken in andere dimensies. Ondanks dat er verschillen zitten in het 'waarom', hadden de oude joden en kelten het al wel heel goed bedacht. 

Sociale aspect: 

     Bij de meeste religies is er sprake van het bekeren tot het geloof, dit wordt bij het christendom bijvoorbeeld bekrachtigd met de doop (en eventueel later met belijdenis of de heilige communie), bij de islam spreek je de shahada uit in het bijzijn van twee getuigen. Er is wel een verschil tussen de islam en de overige religies. Als moslim keer je namelijk terug naar het geloof, omdat iedere ziel moslim is.

Ook is het mogelijk om je te bekeren tot het Jodendom, al gaat hier soms wel 6 jaar overeen als je niet in een joodse familie bent geboren.Maar waarom is de drang er om ergens bij te horen? Dit heeft te maken met onze evolutie. Vroeger hadden we namelijk mensen nodig om te kunnen overleven. Onze overlevingskans was nou eenmaal groter in een groep dan als je alleen was. 

Om boeddhistisch te worden hoef je je overigens niet speciaal aan te sluiten, veel boeddhisten kiezen er daarom ook voor om dit niet te doen.

Religieuze coping:     
     Coping houdt de manier in hoe je denkt en reageert op een bepaalde stressvolle situatie.
Er zijn vele manieren van coping onderverdeeld in zeven categorieën: actief, passief, verdoven, vermijden, steun, expressie emotie en geruststellende gedachten. Zo kan je bijvoorbeeld actief op een problematische of stressvolle relatie reageren, door te onderzoeken. Sociale steun zoeken of juist vergelijkbare situaties uit de weg gaan.

Een (sub)categorie die tegenwoordig vaak vergeten wordt is religieuze coping.
Religieuze copingstijlen houden in hoe mensen omgaan met een problematische of stressvolle gebeurtenis vanuit religieuze achtergrond en geloofsrelatie tot een hogere macht of God. Het zijn manieren om negatieve levensgebeurtenissen die al dan niet verband houden met het heilige, te begrijpen en ermee om te gaan.
Religieuze coping is verder onder te verdelen in stijlen:

1. Zelfbesturende religieuze coping;   
God heeft de controle, maar de nadruk ligt op jou persoonlijke, intieme en interactieve (gebeds)relatie met de hogere macht en op een gedeelde verantwoordelijkheid. In een stressvolle situatie zal jij de keuzes maken, maar zal je sturing krijgen vanuit een hogere macht. 

2. Afwachtende religieuze coping;    
Het probleem of de situatie is laat je in zijn geheel aan de hogere macht over. De verantwoordelijkheid ligt bij god en die zal het probleem oplossen. In een stressvolle situatie reageer je passief, je laat het universum (de hogere macht) zijn werk doen. De situatie is te interpreteren als heilzaam en gebeurt met een reden. 

3. Samenwerkende religieuze coping:    
Hangt samen met intrinsieke betrokkenheid vanuit religie en een hoge mate van competentie en zelfvertrouwen gegeven door een hogere macht. In een stressvolle situatie krijg jij de kracht en moed van de hogere macht om het op een goede manier op te lossen.

Uit onderzoek blijkt het hebben van een afwachtende religieuze coping te resulteren in het hebben van MEER angsten(Oudijn-van Engelen et al., 22–02). Een samenwerkende met MINDER angst en stress en een zelfsturende religieuze dopingstrategie met MINDER psychische klachten in het algemeen.

Religieuze coping vervult daarnaast vijf belangrijke functies: het ontdekken van betekenis, het verwerven van controle, het verwerven van troost door de nabijheid van God, het bereiken van nabijheid met anderen en het transformeren van het leven. De meest effectieve copingstijl is religieuze reframing.
Stressoren kunnen bijvoorbeeld religieus worden herkaderd als deel van Gods plan en zo worden getransformeerd in goedaardige gebeurtenissen of een les van een hogere macht. Onderzoek heeft aangetoond dat religieus positief herkaderen samenhangt met betere resultaten op het gebied van welzijn (Ardelt et al., 2008; Jenkins en Pargament, 1988). 

Als christelijk-opgevoed meisje ben ik er 'heilig' van overtuigd dat de heilige geschriften zijn geschreven als leidraad voor een gelukkig en volmaakt leven. Ik ben er daarnaast van overtuigd dat de bron in (bijna) alle religies 'liefde' is.

Als vrouw die graag in haar vrije tijd naast mijn vakgebied ook bezig is met filosoferen en theologie zou ik jullie graag nog veel meer hierover willen vertellen. Maar... er zijn zoveel wegen die leiden naar Rome dat, dat onmogelijk in een blog is te schrijven.

Wil je toch meer weten over de verwantschap tussen psychologie en religie?
Laat me het weten in een reactie hieronder!

<sup>Bronnen:     
- Ardelt M., Ai A. L., Eichenberger S. E. (2008) ‘In search for meaning: The differential role of religion for middle-aged and older persons diagnosed with a life-threatening illness’, Journal of Religion, Spirituality & Aging, 204, pp. 288–312.     Jenkins R. A.,
- Pargament K. I. (1988) ‘Cognitive appraisals in cancer patients’, Social Science and Medicine, 266, pp. 625–33.     Oudijn-van Engelen,
- A. L., Jacobs, N., Lataster, J., Van Nieuw Amerongen-Meeuse, J. C., Seesink, H. J., & Schaap-Jonker, H. (22–02). De samenhang tussen religieuze coping- stijlen en psychische klachten in een christelijke bevolkingsgroep. Tijdschrift voor de psychiatrie, 64. https://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/media/1/64-2022-2-artikel-oudijn.pdf</sup>